دانلود نشریه شماره 1-800
آیین‌نامه راههای ایران (آرا)
معرفی آیین‌نامه طرح هندسی راههای برون‌شهری ایران ( ضابطه شماره 1-800 )
جایگاه آیین‌نامه طرح هندسی راههای ایران (آرا)
آیین‌نامه طرح هندسی راههای برون‌شهری ایران، که با شماره ضابطه ۰۸۸-۱ و با عنوان “تجدید نظر اول“ منتشر شده است، سندی حیاتی در نظام فنی و اجرایی کشور محسوب می‌شود. این آیین‌نامه به عنوان بخشی از مجموعه آیین‌نامه راههای ایران (آرا)، توسط سازمان برنامه و بودجه کشور (معاونت تولیدی، فنی و زیربنایی) تهیه و ابلاغ شده است. هدف از تدوین این ضابطه، تکمیل و یکپارچه‌سازی ضوابط فنی حوزه راه در کشور است.
این سند، که آخرین ویرایش آن در تاریخ ۱۴۰۳/۰۷/۲۲ بوده و در تاریخ ۱۴۰۳/۰۷/۲۵ طی بخشنامه‌ای ابلاغ گردیده، بر اساس ماده ۲۳ قانون برنامه و بودجه و ماده ۳۴ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور، الزامی شده است. اجرای مفاد آن برای قراردادهایی که پس از تاریخ ۱۰/۰۱/۱۴۰۴ منعقد می‌شوند، الزامی است.
اهمیت و جایگاه قانونی در نظام فنی و اجرایی کشور
سازمان برنامه و بودجه کشور، به عنوان متولی توسعه پایدار و نظام فنی و اجرایی یکپارچه، مسئولیت تهیه و ابلاغ ضوابط، مقررات و استانداردها را بر عهده دارد. استفاده از این ضوابط و معیارها در تمامی مراحل طرح‌های عمرانی —از مطالعات امکان‌سنجی، طراحی، اجرا، بهره‌برداری و نگهداری— بسیار با اهمیت است.
آیین‌نامه‌های حوزه راه، به ویژه این ضابطه، مستلزم انجام پژوهش‌های علمی و تخصصی گسترده‌ای بوده و در راستای برنامه‌ها و سیاست‌های بالادستی کشور تهیه شده‌اند. به کارگیری این معیارها، توجیه فنی و اقتصادی طرح‌ها، کیفیت طراحی و اجرا، و توجه لازم به هزینه‌های عمر مفید و نگهداری را تضمین می‌کند.
ساختار دوگانه‌ی آیین‌نامه: مقررات و ضوابط فنی (نکته برجسته)
ضابطه 800-101 تمامی مراحل عمر پروژه، از مطالعات امکان‌سنجی تا طراحی، اجرا، بهره‌برداری، نگهداری و بهسازی را در بر می‌گیرد. در تجدید نظر سوم، اصلاحات مهمی در دو دسته‌بندی اصلی صورت گرفته است:
مهم‌ترین نکات برجسته و به‌روزرسانی‌های فنی
یکی از مهم‌ترین نکات برجسته این آیین‌نامه، تقسیم‌بندی محتوای آن به دو بخش مجزا است:
الف. بخش اول: مقررات طرح هندسی راههای برون‌شهری
این بخش شامل مفاد اجباری است که متناسب با شرایط کشور و به منظور همسان‌سازی کلیت طرح‌ها و جلوگیری از تغییرات تدریجی در طول اجرا تدوین شده است. عدول از مفاد بخش مقررات تحت هیچ شرایطی مجاز نخواهد بود. این مقررات چارچوب کلی طراحی، از جمله طبقه‌بندی عملکردی راهها را بر اساس معیارهایی همچون حداکثر شیب طولی، شیب عرضی و حداقل فاصله بین دسترسی‌ها تعیین می‌کند (جداول ۱ تا ۹ ارائه شده در منابع).
ب. بخش دوم: ضوابط و معیارهای فنی طرح هندسی راههای برون‌شهری
این بخش شامل جزئیات فنی و مهندسی است. تشخیص استفاده و کاربرد این ضوابط بر عهده مشاور است. برخلاف مقررات، عدول از ضوابط و معیارهای فنی با استدلال کافی و مسئولیت مشاور و در صورت تصویب کارفرما مجاز است. این اجازه مشروط بر آن است که طرح پیشنهادی از نظر اقتصادی (با در نظر گرفتن تمام هزینه‌های ساخت، بهره‌برداری و نگهداری) به صرفه باشد و ایمنی، کیفیت و دوام لازم را داشته باشد.
آیین‌نامه‌های حوزه راه، به ویژه این ضابطه، مستلزم انجام پژوهش‌های علمی و تخصصی گسترده‌ای بوده و در راستای برنامه‌ها و سیاست‌های بالادستی کشور تهیه شده‌اند
نکات کلیدی و موضوعات مطرح شده در آیین‌نامه
آیین‌نامه حاضر، ضوابط لازم برای مراحل مختلف تهیه طرح، احداث، بهره‌برداری، نگهداری و بهسازی را پوشش می‌دهد. موضوعات اصلی مطرح شده در فصول این آیین‌نامه عبارتند از:
- طبقه‌بندی راهها: شامل طبقه‌بندی عملکردی راهها (آزادراه، شریانی، جمع‌کننده، محلی/روستایی) و طبقه‌بندی بر اساس عوارض طبیعی زمین.
- عوامل کنترل‌کننده طرح: بررسی ویژگی‌های عملکردی رانندگان، ویژگی‌های ترافیکی (نظیر سرعت طرح، کنترل قطعه‌ای، ظرفیت و سطح سرویس) و انواع خودروی طرح.
- اجزای طرح هندسی: شامل تعیین فواصل دید (توقف، انتخاب، سبقت)، امتداد افقی (قوس افقی، بربلندی، تعریض در قوس) و امتداد قائم (شیب‌های طولی، خطوط عبور کمکی، رمپ فرار اضطراری و قوس‌های قائم).
- مقاطع عرضی: شامل جزئیات سواره‌رو، عرض شانه، میانه (جداکننده مسیر)، حفاظ‌های ترافیکی و سازه‌های راه (پل، تونل، دیوارهای حائل). در بخش مقاطع عرضی، نمونه‌هایی برای انواع راهها (مانند آزادراه‌های چهار خطه و شش خطه، راههای شریانی، جمع‌کننده و محلی) بر اساس میزان ترافیک روزانه سال طرح (ADT یا DDHV) ارائه شده است.
فرآیند اصلاح و به‌روزرسانی
با وجود تلاش و دقت فراوان در تهیه این مجموعه، معاونت تولیدی، فنی و زیربنایی سازمان برنامه و بودجه کشور تأکید کرده است که این اثر مصون از ایرادهایی نظیر غلط‌های مفهومی، فنی، ابهام و اشکالات موضوعی نیست. از این رو، از خوانندگان و متخصصان تقاضا شده است که هرگونه ایراد و اشکال فنی را از طریق سامانه مدیریت دانش اسناد فنی و اجرایی (سما) ثبت و گزارش کنند. سازمان برنامه و بودجه کشور تنها مرجع رسیدگی به پیشنهادات اصلاحی در مورد مفاد آیین‌نامه و به ویژه بخش مقررات آن است.
پاسخ به بعضی سوالات کلی درباره آیین نامه راههای ایران آرا 1-800
هدف اصلی از بازنگری (تجدید نظر اول) و تدوین این آیین‌نامه، تکمیل و یکپارچه‌سازی ضوابط فنی حوزه راههای ایران (مجموعه آرا) بود. این اقدام به منظور ارائه ضوابط مورد نیاز برای تمامی مراحل پروژه (مطالعات توجیهی، تهیه طرح، احداث، بهره‌برداری، نگهداری و بهسازی) انجام شده است. علاوه بر این، استفاده از این ضوابط به لحاظ توجیه فنی و اقتصادی، ارتقای کیفیت طراحی و اجرا، و توجه به هزینه‌های عمر مفید و نگهداری طرح‌ها، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
تفاوت کلیدی در ماهیت الزام‌آور بودن آن‌ها است:
- مقررات (بخش اول): این بخش شامل مفاد اجباری است که برای همسان‌سازی طرح‌ها و جلوگیری از تغییرات تدریجی تدوین شده و عدول از آن تحت هیچ شرایطی مجاز نیست.
- ضوابط و معیارهای فنی (بخش دوم): این بخش شامل معیارهایی است که استفاده از آن‌ها بر عهده مشاور است و عدول از آن‌ها با ارائه استدلال فنی، اقتصادی و ایمنی کافی، و با مسئولیت مشاور و تصویب کارفرما مجاز خواهد بود.
سازمان برنامه و بودجه کشور. این سازمان، به ویژه از طریق معاونت تولیدی، فنی و زیربنایی و امور نظام فنی و اجرایی، مسئولیت ابلاغ ضوابط و مقررات را دارد. همچنین، سازمان برنامه و بودجه کشور تنها مرجع رسمی برای رسیدگی به نظرات و پیشنهادات اصلاحی در مورد مفاد آیین‌نامه و به ویژه بخش مقررات آن می‌باشد. کاربران و متخصصان می‌توانند پیشنهادات خود را از طریق سامانه مدیریت دانش اسناد فنی و اجرایی (سما) ثبت نمایند.
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
دیدگاهتان را بنویسید